Yazılım Mimarisi

Yazılım sistemlerinin yapısını, bileşenlerini ve aralarındaki ilişkileri tanımlayan tasarım prensipleri ve mimari yaklaşımlar hakkında kapsamlı bilgiler.

Yazılım Mimarisi Nedir?

Yazılım mimarisi, bir yazılım sisteminin temel yapısını, bileşenlerini ve bu bileşenler arasındaki ilişkileri tanımlayan yüksek seviyeli bir tasarım çerçevesidir.

Yazılım mimarisi, sistemin kalitesini, performansını, bakım kolaylığını ve ölçeklenebilirliğini doğrudan etkileyen kritik bir unsurdur. İyi tasarlanmış bir mimari, yazılımın geliştirilmesi, test edilmesi, dağıtılması ve bakımı süreçlerini kolaylaştırır.

Modern yazılım mimarisi; mimari stilleri, tasarım desenleri, mimari kararları, kalite özellikleri, mimari dokümantasyon ve değerlendirme gibi birçok alanı kapsar.

Yazılım Mimarisi Trendleri

Monolitik vs. Mikroservis Mimarisi

Monolitik Mimari:

  • Tüm uygulama tek bir kod tabanı ve dağıtım birimi olarak geliştirilir.
  • Avantajları: Geliştirme ve dağıtım basitliği, düşük başlangıç karmaşıklığı.
  • Dezavantajları: Ölçeklenebilirlik zorlukları, teknoloji bağımlılığı, büyük kod tabanı yönetimi.

Mikroservis Mimarisi:

  • Uygulama, bağımsız olarak dağıtılabilen, küçük, özerk hizmetlere bölünür.
  • Avantajları: Bağımsız ölçeklenebilirlik, teknoloji çeşitliliği, izole hata etkisi.
  • Dezavantajları: Dağıtık sistem karmaşıklığı, servisler arası iletişim yönetimi, izleme ve hata ayıklama zorlukları.

Sunucu Taraflı vs. İstemci Taraflı Mimari

Sunucu Taraflı Mimari (Server-Side):

  • İşlemlerin çoğu sunucu tarafında gerçekleştirilir, istemciye sadece sonuçlar gönderilir.
  • Avantajları: Güvenlik, tutarlı kullanıcı deneyimi, düşük istemci gereksinimleri.
  • Dezavantajları: Sunucu yükü, her istek için sayfa yenileme ihtiyacı.

İstemci Taraflı Mimari (Client-Side):

  • İşlemlerin çoğu istemci (tarayıcı) tarafında gerçekleştirilir, sunucu sadece veri sağlar.
  • Avantajları: Hızlı kullanıcı deneyimi, azaltılmış sunucu yükü, zengin etkileşimli uygulamalar.
  • Dezavantajları: Güvenlik zorlukları, farklı tarayıcı/cihaz uyumluluğu sorunları.

Yazılım Mimarisi Yaklaşımları

1. Mimari Stiller

Yazılım sistemlerinin organizasyonu için kullanılan genel yapısal yaklaşımlardır:

  • Katmanlı Mimari (Layered Architecture): Sistemin işlevselliğini ayrı katmanlara bölen, her katmanın belirli bir sorumluluğa sahip olduğu bir mimari stil.
  • Mikroservis Mimarisi (Microservices): Uygulamayı bağımsız olarak dağıtılabilen, küçük, özerk hizmetlere bölen bir yaklaşım.
  • Servis Odaklı Mimari (SOA): Uygulamaları, birbirleriyle iletişim kuran ve belirli iş işlevlerini gerçekleştiren hizmetler olarak yapılandıran bir mimari.
  • Olay Odaklı Mimari (Event-Driven): Bileşenlerin olayları ürettiği, tespit ettiği ve tükettiği bir mimari yaklaşım.
  • Monolitik Mimari: Tüm bileşenlerin tek bir uygulama içinde sıkıca bağlandığı geleneksel bir mimari yaklaşım.

2. Tasarım Prensipleri

Yazılım mimarisini yönlendiren temel prensipler:

  • SOLID Prensipleri: Yazılım tasarımını daha anlaşılır, esnek ve bakımı kolay hale getiren beş temel prensip (Single Responsibility, Open/Closed, Liskov Substitution, Interface Segregation, Dependency Inversion).
  • DRY (Don't Repeat Yourself): Kod tekrarını önleyerek bakım kolaylığını artıran bir prensip.
  • KISS (Keep It Simple, Stupid): Karmaşıklığı azaltarak anlaşılabilirliği artıran bir tasarım prensibi.
  • Separation of Concerns (SoC): Farklı sorumlulukları ayrı bileşenlere ayıran bir prensip.
  • Loose Coupling: Bileşenler arasındaki bağımlılıkları azaltarak esnekliği artıran bir prensip.

3. Tasarım Desenleri

Yazılım geliştirmede karşılaşılan yaygın problemlere çözüm sunan yeniden kullanılabilir desenler:

  • Yaratımsal Desenler (Creational Patterns): Singleton, Factory Method, Abstract Factory, Builder, Prototype
  • Yapısal Desenler (Structural Patterns): Adapter, Bridge, Composite, Decorator, Facade, Flyweight, Proxy
  • Davranışsal Desenler (Behavioral Patterns): Observer, Strategy, Command, Template Method, Iterator, State, Visitor

Önerilen Kaynaklar

Clean Architecture

Robert C. Martin'in yazılım mimarisi hakkındaki kapsamlı kitabı.

Ziyaret Et
Martin Fowler'ın Blogu

Yazılım mimarisi ve tasarımı hakkında değerli makaleler.

Ziyaret Et
Refactoring.Guru

Tasarım desenleri ve mimari prensipleri hakkında kapsamlı rehber.

Ziyaret Et

Popüler Mimari Stiller

Katmanlı Mimari

Sistemin işlevselliğini sunum, iş mantığı ve veri erişimi gibi ayrı katmanlara bölen, her katmanın belirli bir sorumluluğa sahip olduğu bir mimari stil.

Daha Fazla Bilgi
Mikroservis Mimarisi

Uygulamayı bağımsız olarak dağıtılabilen, küçük, özerk hizmetlere bölen, her hizmetin kendi veritabanı ve iş mantığına sahip olduğu modern bir mimari yaklaşım.

Daha Fazla Bilgi
Olay Odaklı Mimari

Bileşenlerin olayları ürettiği, tespit ettiği ve tükettiği, gevşek bağlı, ölçeklenebilir sistemler oluşturmak için kullanılan bir mimari yaklaşım.

Daha Fazla Bilgi